Yaşlılıkta Ses Kısıklığı ve Sesin Korunması

Doç. Dr.Orhan YILMAZ- S.B.Dışkapı Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma Hastanesi 1.KBB Kliniği

İnsanda iletişimin en önemli araçlarından biri olan ses, kişinin duygusal yapısını yansıtan bir olaydır. Yaş ilerledikçe tüm organlarda görülebilen yaşlanma konuşma organında da görülür. Konuşma ve ses üzerindeki bozukluklarda öncelikle Kulak Burun Boğaz uzmanı olmak üzere çeşitli uzmanlık dallarının ilgi ve değerlendirmesine gerek vardır.

Sesin enerji kaynağı ve başlangıcı solunum sistemidir. Bu nedenle yaşlılığa bağlı değişiklikleri buradan başlayarak gözlemek gerekir. Karın solunumu zayıflar. Kas gerginliği azaldığı için göğüs kafesi hareketleri daha güçleşir. Akciğer elastikliğini kaybeder. Mukozaların sekresyonlarının tüm vücutta azalması ise sorunların hemen en önemli nedeni olur. Geçirilmiş akciğer hastalıkları da soruna eklenir.

Sesin önemli organı ses telleri ise mukozanın kuruması, akciğer sekresyonunun azalması, uzun süreli sigara yada benzeri kuru havaya maruz kalınması, sesin kötü kullanımı gibi nedenlerle özelliklerini kaybetmiş olarak gözlenebilirler. Kord vokal gerginliğinin azalması yada hareketini engelleyen her türlü oluşum ( koyu sekresyon, polip, nodül veya tümör ) ses üzerine olumsuz etki eder. Gırtlak, yutak, dil, küçük dil, damak, çene, dişler, dudaklar ve burun da sesin oluşumundaki diğer organlardır. Tüm bu organlardaki sorunlar ses üzerine olumsuz etki ederler.

Yaşlılığa bağlı olarak tüm ağız boşluğu etkilenir. Mukozal kuruluk en başta gelen sorundur. Ağız kuruluğu, diş eksikliği yada protezler, tükürük bezlerinin yapısal bozuklukları, genel kas gerginliği azalması, sinirsel zayıflıklar sonrası duyu kayıpları ses oluşumu üzerine olumsuz etki ederler. Sorun sadece yutkunma ve çiğneme sorunu olarak kalmaz konuşma bozukluğu ve zorluğu olarak kendini gösterir. Yine sinir sistemi ve damar sorunlarına bağlı oluşan sinir yapısı bozuklukları da konuşma merkezine kadar sesin ve konuşmanın oluşumuna etki ederler.

Bu nedenle konuşma ve ses bozuklukları da mutlaka multi-disipliner olarak ele alınıp çeşitli uzmanlık dalları ile birlikte değerlendirilmelidir.

Hastalar Nelerden Yakınırlar?

Yaşlılar çoğu zaman “ eskisi gibi rahat konuşamadıkları ve şarkı söyleyemediklerinden “ yakınırlar. Boğaz temizliğine daha çok gerek duyarlar ve bunu yapmakta da zorlanırlar. “ sesim bir süre sonra çıkmaz oluyor “ şeklindeki yakınmalar ve sesinin değiştiğinden rahatsız olmak başta gelen sorunlardır.

Ağız kuruluğu da en önde tedavi edilmesi gerekli sorundur.

Neler Yapılabilir ?

Bir Kulak Burun Boğaz Uzmanı tarafından muayene edildikten sonra tüm solunum ve ses organları ilgili uzmanlıklarca değerlendirilmelidir.

Kulak Burun Boğaz uzmanı aşağıdaki noktalara uymayı önerecektir. :

  • Boğazınızı kazır tarzda temizlemeyin, öksürmeyin ve bağırmayın
  • Konuşurken sizin için doğal olan ses perdesini kullanın.
  • Sesinizi kullanırken nefesinizi ayarlamayı öğrenin.
  • Aşırı derecede konuşmayın
  • Gürültülü ortamlarda konuşmayın
  • Sigara içmeyin ve aşırı alkol kullanmayın.
  • Bol sıvı alın ve sesiniz için nemli ortamı sağlayın.
  • Stres ve üzüntüden uzak durun.
  • Alerji ve soğuk algınlığında alınan bazı ilaçlar ses tellerinde kurumaya neden olurlar. Bu gibi ilaçları kullanırken beraberinde bol su ve sıvı gıdalar alınmalıdır.
  • Ağır yük kaldırmayın, itmeyin ve çekmeyin.
  • Soğuk algınlığı ya da grip gibi bir üst solunum yolu enfeksiyonuna yakalanmamaya dikkat edin. Bunun için vücut direncini yüksek tutun.
  • Kahve ve çayı çok tüketmeyin.
  • Mentollü veya uyuşturan boğaz pastillerini kullanmayın.
  • Sesinizi kullanarak hayatınızı kazanıyorsanız her gün sesinizi ısındırıcı ve soğutucu ses egzersizleri yapın.
  • Ses kısıklığı iki haftadan uzun sürüyorsa bu ciddi bir ses hastalığının habercisi olabilir. Mutlaka bir KBB hastalıkları uzmanına müracaat edin.
  • Göğsünde yanma, boğazda acı tat, ekşime hissi veya sık geğirme, mide asidinin yemek borusundan yukarı çıkarak gırtlağı tahriş etmesinden kaynaklanabilir. Bu şikayetler var ise baharatlı, acılı, ekşili, asitli gıdalardan kaçının. Yemeklerden sonra bir miktar antiasit alın, dolu mideyle uyumayın ve gerekirse yatağınızın baş kısmını bel hizasından itibaren kaldırın.
  • Uzun telefon görüşmelerinden kaçının. Mümkün olduğunca az ve öz konuşun. İyice düşünerek, ne söyleyeceğinize karar verip öyle konuşmaya başlayın. Konuşmaya başlarken nefes almayı unutmayın.
  • Uzun cümlelerden kaçının ve her yeni cümleye nefes alarak başlayın ancak çok derin nefes almayın ve nefes alırken omuzlarınızı ya da göğüs kafesinizi hareket ettirmeyin. Konuşma sırasında “aaa”, “eee” gibi boşluk doldurucu sesleri kullanmayın. Konuşma hızını azaltın. Sesinizin yorulduğunu hissederseniz konuşmayı kesin. Sohbet konuşmalarını siz başlatmayın.
Yararlanılan temel kaynaklar

1. Yılmaz O. Sesin korunması. Sağlıklı Yaşlanma.(genişletilmiş 2. basım) (ed.Y.G Kutsal) Öncü basımevi. Ankara 2005. bölüm 19 s 151-156
2. Yılmaz O. Yaşlılıkta KBB Hastalıkları. Geriatri ve Gerontoloji. (ed .D Aslan )Rekmay basımevi. Ankara 2006. s. 126-132.